Sacrum i przemoc

 Jeżeli spojrzymy w głąb historii, zauważymy, że przemoc od początku jawiła się nam jako coś przekazywalnego. Właściwość przemocy do przenoszenia się na obiekt zastępczy, z braku obiektu pierwotnie wybranego za cel, może być przedstawiona jako rodzaj zarażenia. Przemoc tłumiona przez dłuższy czas zawsze w końcu znajdzie sobie ujście; biada temu, kto znajdzie się w jej zasięgu. Rytualne środki ostrożności służą z jednej strony do zahamowania takiego rozprzestrzeniania się; z drugiej – do ochrony, w miarę możliwości, tych, którzy zostali włączeni w sytuację rytualnej nieczystości, czyli przemocy.

René Girard to chroniczny nonkonformista nieustannie dystansujący się wobec: aktualnych mód intelektualnych, szaleństw poprawności politycznej, hord barbarzyńskich studentów koczujących na trawnikach campusów w oparach marihuany, a także wobec tolerujących ten styl bycia profesorów. Początkowo sam też był postrzegany jako intelektualista cokolwiek anarchizujący. Książki Girarda warto czytać. Nawet gdyby w wielu punktach się mylił, to i tak niezwykle pobudzają do samodzielnej, krytycznej refleksji. Zresztą jego błędy też mają swój niepowtarzalny styl.

Teoria, którą stworzył, jest oryginalna i elegancka, stanowi rodzaj pryzmatu, w którym znane z historii kultury fakty załamują się w nieoczekiwany sposób, by tworzyć strukturalnie nowe całości. Intelektualna odwaga, z jaką postawił pytania o genezę kultury, rolę systemów religijnych, funkcję przemocy generowanej w systemach społecznych, muszą budzić respekt – dr hab. Maciej Kociuba (René Girard, O początkach kultury, „Znak”, nr 6(625), 2007).

René Girard (1923-2015), francuski antropolog kultury, filozof, historyk i krytyk literacki, profesor na Uniwersytecie Stanforda w Stanach Zjednoczonych. Członek Akademii Francuskiej. Przez lata dopracowywał swoją teorię mimetyzmu. Napisał ponad dwadzieścia książek, które przetłumaczono na wiele języków. W polskim przekładzie ukazały się m.in. Apokalipsa tu i teraz (2018), Początki kultury (2006) i Kozioł ofiarny (1987).