Universum Słowackiego. Studia o wyobraźni

 Universum jest kolekcją artykułów oraz studiów na temat różnych aspektów i przedmiotów wyobraźni poetyckiej Słowackiego. Jarosław Ławski wydobywa jej główne cechy, poruszając się w obszarze wczesnych dzieł poety (1828-1838), ukształtowanych podobnie jak dzieła niesamowitej, transgresyjnej, szalonej i frenetycznej szkoły zwanej ukraińską. Pisze więc o wyobraźni Słowackiego w okresie, gdy ona formuje się, rozwija, sama siebie bierze w nawias i sama siebie ocala jako dojrzała propozycja metafizyczna. Wspólną cechą różnych przejawów poetyckiego świata autora Szanfarego jest - zdaniem Ławskiego - symboliczny charakter wyobraźni, jej autointerpretacja odwołująca sią do mitów różnych narodów i kultur (od helleńskiej i skandynawskiej po słowiańskie) oraz transgresywność (śmiałe wykraczanie poza literackie strategie zapisu wyobraźni, fragmentowość i autoreferencyjność, teatralizacja frenezji i makabry, dekonstrukcja mitów i tradycyjnych wyobrażeń natury i dziedzictwa kultury). [...]

Słowacki w różnych okresach twórczości - od Szanfarego i Araba po Kordiana i [Horsztyskiego] - jest dla Autora poetą trudnego piękna. Obszary przyjmowanych przez poetę wartości estetycznych obejmują zarówno estetykę idylli i sielanki, zrodzoną z wczesnoromantycznej, a może jeszcze sentymentalnej naiwności, po terytoria ruin i przestrzenie charakteryzujące się skrajnymi obrazami przemocy i okrucieństwa, sięgającymi wszakże, co trafnie wydobywa Autor książki, po wyobrażenia związane z antyestetyką groteski i dynamiką transgresyjnej mistyki. [...]Jarosław Ławski podjął się w swej książce trudnego, choć znanego już z jego poprzednich prac badawczych zadania ujęcia w paradygmaty wibrującej i podatnej na metamorfozy wyobraźni Słowackiego, ustalając dla niej prawa budowania możliwej całości i jej dekonstrukcji, ujawniając mechanizmy zwielokrotniania obrazów, ich (auto)referencyjności, a także jej polimorfii. Autor ukazuje reguły odbijania biografii i autokreacji w świecie wyobraźni poety, ujmując ją jako całość dynamiczną, twórczą, a nie jako iluzję lub fantazję. W tym sensie, choć nie jest to w pracy przedmiotem odwołania samego Autora, wyobraźnia jest światem twórczej schizomorficznej energii, o której pisał Gilbert Durand [...]. Oczywiście, o ile możliwa jest całość konstruowana ze sprzecznych tendencji, niejako przeciwstawnych sobie wektorów, to w przypadku wyobraźni Słowackiego zamyka się ona - zdaniem Autora książki - w formule paradoksalnego Universum: obszaru silnych opozycji jego energii, terytorium aporetycznego i - jak pisze Ławski - oksymoronicznego wyobrażenia. Regułami scalenia tej dynamicznej struktury są - znów paradoksalnie - sprzeczności znaczeń, filiacje przeciwstawnych sensów, obrazowe asocjacje sięgające po groteskę, zwielokrotnienia znaczeń, konstrukcje wniosków wyłaniające się z iluzji mitów, uznanie śmiałej metafory i zaskakującej paraboli za drogę poznania. (z recenzji Włodzimierza Szturca)Jarosław Ławski - eseista, krytyk literacki, badacz wyobraźni. Kieruje stworzoną przez siebie Katedrą Badań Filologicznych Wschód - Zachód na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Zainteresowania badawcze: literatura XVIII-XXI wieku, faustyzm i bizantynizm, polsko-wschodniosłowiańskie związki kulturowe, relacje geopolityki i kultury, Młoda Polska oraz twórczość Zygmunta Glogera, Tadeusza Micińskiego, Czesława Miłosza i poetów początku XXI stulecia. Profesor historii literatury, członek Komitetu Nauk o Literaturze PAN, członek korespondent Polskiej Akademii Umiejętności.