Esquisses, reflexions et maximes philosophiques. Szkice, refleksje i maksymy filozoficzne

 Il jouissait de titres suivants : par la grâce de Dieu roi de Pologne, archiduc de la Lithuanie, de la Russie, de la Prusse, de la Mazovie, de la Samogitie, de la Livonie, de Smolensk, de Siewiersk, de Czernihow, duc de la Lorraine et du Bar. […] Il n’a pas été un roi heureux, mais il fut un père heureux. Sa fille Marie… devint la femme de Louis XV. Il ne fut pas un homme politique éminent, mais il fut sans aucun doute un penseur éminent : polonais de nationalité, et français par la langue dans laquelle il écrivait. […] Il a laissé un héritage […] rassemblant surtout des ouvrages philosophiques (spécialement anthropologiques et éthiques), politologiques et pédagogiques. […] Il correspondait avec plusieurs membres de l’élite intellectuelle de l’Europe de son temps. […] Il le faisait surtout sous forme de brèves sentences, rarement sous forme de « miniatures théoriques » plus longues.

Préface. Stanisław Leszczyński : philosophe-roi
Jacek Jadacki

Używał tytulatury: z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski i czernihowski, książę Lotaryngii i Baru. […] Nie był szczęśliwym królem, ale za to był szczęśliwym ojcem: jego córka Maria […] została żoną Ludwika XV.
Nie był wybitnym politykiem, ale za to był z pewnością wybitnym myślicielem: polskim, przez pochodzenie, i francuskim, przez język, w którym pisał. […] Pozostawił po sobie spuściznę […] dotyczącą problematyki filozoficznej (głównie antropologicznej i etycznej), politologicznej i pedagogicznej. […] Utrzymywał kontakty z elitą intelektualną ówczesnej Europy. […] Poglądy swoje wyrażał głównie za pomocą krótkich sentencji, rzadko w postaci dłuższych „miniatur teoretycznych”.

Słowo wstępne. Stanisław Leszczyński: król-filozof
Jacek Jadacki

§ Les philosophes de nos jours prétendent suivre et enseigner la raison ; mais lorsqu’ils s’attachent effectivement à détruire les préjugés qu’elle condamne, ils déracinent les vertus qu’elle prescrit.
§ On se trompe souvent en estimant trop les hommes, rarement en les estimant trop peu.
§ Il y a des gens qui parlent beaucoup sans rien dire : je les compare à des arbres, qui, pour avoir trop de feuilles, ne portent point de fruits.

§ Filozofowie naszych czasów twierdzą, że słuchają i uczą rozumu; ale kiedy starają się skutecznie usunąć przesądy, które on potępia, wykorzeniają zarazem cnoty, które zaleca.
§ Mylimy się często, za bardzo ceniąc ludzi; rzadko — gdy cenimy ich za nisko.
§ Są ludzie, którzy wypowiadają wiele słów, nic jednak nie mówiąc. Są dla mnie jak drzewa, które z powodu nadmiaru liści nie dają owoców.

Stanisław Leszczyński