O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243-1370

 Z radością prezentujemy najnowszą publikację Piotra Pajora “O budowaniu królestwa. Książęce i królewskie fundacje architektoniczne w Małopolsce jako środek reprezentacji władzy 1243–1370”, będącą kolejnym tomem serii “Studia z historii sztuki dawnej Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego i Muzeum Narodowego w Krakowie”. Tym razem tematem przewodnim tomu są sposoby wykorzystania architektury jako środka autoprezentacji i propagandy przez władców rządzących Małopolską w schyłkowym okresie rozbicia dzielnicowego (za panowania Bolesława Wstydliwego, Leszka Czarnego, Wacława II Przemyślidy) oraz dwóch ostatnich królów z dynastii Piastów – Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego.

 Autor omawia fundacje (w tym inicjatywy urbanistyczne) Bolesława Wstydliwego, dalej podejmuje kwestię reprezentacji władzy w inwestycjach z epoki Leszka Czarnego, Wacława II i Władysława Łokietka. W kolejnym rozdziale koncentruje się na budowie i znaczeniu gotyckiej katedry na wzgórzu wawelskim, najobszerniejszą część książki poświęcając „dziełu Kazimierza Wielkiego” – od serii kościołów dwunawowych, przez działania związane z królewskimi fundacjami, przedsięwzięcia urbanistyczne (tu w roli głównej lokacja miasta Kazimierz), by wreszcie dopełnić rozważania zagadnieniem Kazimierzowskich warowni i rezydencji. Karty książki Piotra Pajora przynoszą nie tylko samo omówienie architektury, faz budowy i funkcji, ale sytuują je w perspektywie ogólniejszej, a przede wszystkim przedstawiają własne opinie Autora, często będące polemiką ze stanowiskami wcześniejszych badaczy. Wywód jest bogato ilustrowany, co dodatkowo ułatwia i uatrakcyjnia lekturę. Publikacja wzbudzi zainteresowanie nie tylko historyków sztuki i historyków. Książka Piotra Pajora jest istotnym głosem w dyskusji o przeszłości zapisanej w dziełach średniowiecznej sztuki polskiej. Książka została dofinansowana z programu „Doskonała nauka” Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz z subwencji przyznanej Uniwersytetowi Papieskiemu Jana Pawła II w Krakowie przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w roku 2020.7 Wstęp 9 Cele badawcze 16 Czym jest Małopolska? Zakres geograficzny i chronologiczny pracy 11 Przyjęte metody badań 14 Zamiast stanu badań 17 rozdział 1 Książę i żebracy. Franciszkańskie fundacje Bolesława Wstydliwego 18 Powrót Salomei. Klasztor Klarysek i Franciszkanów w Zawichoście 31 W poszukiwaniu bezpiecznego miejsca. Skała Świętej Marii 41 Nowe miasto i nowi święci. Architektura i dekoracja kościoła Franciszkanów w Nowym Korczynie 54 Węzeł gordyjski. Kościół Franciszkanów w Krakowie 69 Mendykanci i władza w podzielonym królestwie 75 rozdział 2 W czasie wojny milczą muzy. Fundacje architektoniczne jako środek reprezentacji władzy Leszka Czarnego, Wacława ii Przemyślidy i Władysława Łokietka 75 In munitione […] pro domo construenda. Fundacje architektoniczne i urbanistyczne jako punkty oparcia władzy Leszka Czarnego 84 Cui lussuria e ozio pasce. Fundacje architektoniczne Wacława II w Małopolsce 106 Soczewica, koło, klaryski. Fundacje architektoniczne w procesie umacniania władzy Władysława Łokietka 127 Łokietek i Wilk z pastorałem. Katedra krakowska w latach 1305–1320 139 Architektura jako środek reprezentacji władzy u schyłku rozbicia dzielnicowego 143 rozdział 3 In armario Cracoviensis ecclesie, que est urbs et sedis regalia. Katedra krakowska jako przestrzeń sakralizacji władzy ostatnich Piastów 144 In edificationem autem tam nobilem. Styl i przestrzeń gotyckiej katedry krakowskiej 172 Martiris corpus sine cicatricum notamine. Katedra krakowska jako kościół relikwiarzowy św. Stanisława 192 Regnum divisum in pristinum statum restauret. Katedra krakowska jako ideowe centrum odnowionego królestwa 207 rozdział 4 Król w swoim królestwie. Obraz zjednoczonej monarchii w fundacjach architektonicznych Kazimierza Wielkiego 209 O znaczeniu filara. Geneza układu przestrzennego i stylu małopolskich kościołów dwunawowych 239 Jako że ułomną jest pamięć. Legitymizacja władzy ostatnich Piastów przez historię 255 Jak Ninus Niniwę, a Romulus Rzym. Rozbudowa stolicy i inne przedsięwzięcia urbanistyczne 279 Podziwu godne domy, wieże, rzeźby. Królewskie fundacje jako system przekazu 326 Obraz króla i państwa w fundacjach architektonicznych Kazimierza Wielkiego 331 Zakończenie 335 Bibliografia 373 Indeks osób 381 Indeks topograficzno-rzeczowy 389 Spis ilustracji 399 Summary Building the Kingdom. Ducal and royal architectural foundations in Lesser Poland as a means of representing power in 1243–1370