Krok ku niepodległości. Zapiski z dziejów mojej służby wojsk

Publikacja ta jest albumowym wydaniem zapisków generała Henryka Marii Krok‑Paszkowskiego (1887–1969), spisanych w Londynie w latach 1945, 1954–1963, a opracowanym i wzbogaconym przypisami przez jego wnuka – Janusza Masłowskiego – z życzliwą pomocą specjalisty w dziedzinie historii wojskowości polskiej, nieżyjącego już profesora Mieczysława Wrzoska.

Praca, zawierająca wiele historycznych fotografii i dokumentów pochodzących ze zbiorów generała, a znajdujących się w posiadaniu rodziny, stanowi unikatowy obraz dziejów Polski widziany oczami konspiratora, legionisty, uczestnika trzech wojen i politycznego emigranta. Wspomnienia, choć opisane językiem barwnym, pełnym żołnierskiego temperamentu, nie są jednak pozbawione głębszej refleksji. W związku z tym, że treść zawiera wiele nowych, nieznanych faktów, jest ciekawym materiałem zarówno dla badaczy historii wojskowości tego okresu, jak i szerokiego kręgu odbiorców.

Zapiski autor rozpoczyna od przedstawienia kilkuletniego procesu swojej edukacji żołnierskiej w strukturach konspiracyjnych lwowskiego Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego pod osobistym kierunkiem Józefa Piłsudskiego oraz dwuletniego okresu samodzielnego prowadzenia działań konspiracyjnych w Warszawie w roli komendanta ZWC. Następnie opisuje przełomowy moment wybuchu wojny światowej, w której dotychczasowi konspiratorzy wystąpili jawnie w mundurach.

Znajdziemy więc epizody bojów przepojonych – jakże znamiennymi dla tamtych czasów – nastrojami uniesienia i wiary w zwycięstwo, przeplatającymi się ze zwątpieniem i zmęczeniem. Sceny z wymarszu Kadrówki i walk legionowych, uwięzienia legionowych oficerów‑peowiaków w niemieckich obozach. Listopadowych walk I batalionu 5 pp Legionów podczas odsieczy Przemyśla i Lwowa. Wymarszu I batalionu 22 pp z Siedlec na wojnę z bolszewikami i bojów 22 pp w latach 1919–1920 z epizodami z Bitwy Warszawskiej nad Wkrą i pogoni za armią konną Budionnego. Opis działań 22 pp podczas wypadków majowych 1926 roku. Relację z dni wrześniowych 1939 roku. Zapiski zamyka dziennik pisany w latach 1945–1949, zawierający opis oswobodzenia grupy 2000 polskich oficerów z niemieckiego obozu w Doesell przez amerykański korpus pancerny w dniu 1 kwietnia 1945 roku. Przejazdu wyższych oficerów do Paryża, do Oddziałów Polskich Sił Zbrojnych pod brytyjskim dowództwem, pobytu na rekonwalescencji w Nicei podczas ostatnich dni wojny w Europie i ewakuacji do Wielkiej Brytanii, do Polskiego Korpusu Przystosowania i Rozmieszczenia – Janusz Masłowski.