Liryka i polityka. Jacek Bierezin, Zbigniew Dominiak, Zdzisław Jaskuła, Witold Sułkowski - o twórczości poetów podziemnego pisma PULS

Książka jest rodzajem monografii jednego, dość spójnego środowiska literackiego. Tworzą je czterej autorzy, połączeni pewnym podobieństwem życiorysów, miejscem zamieszkania, a także okolicznościami społeczno-politycznymi, w których przyszło im  pisać.

Najstarszy z nich, Witold Sułkowski, urodził się w 1943 roku; najmłodszy, Zdzisław Jaskuła – w 1951 r. Pierwszy z nich w Warszawie, ale zaraz po wojnie znalazł się w Łodzi, drugi – w Łasku, lecz (od rozpoczęcia studiów polonistycznych na Uniwersytecie Łódzkim) też był związany z Łodzią do końca życia. Jacek Bierezin i Zbigniew Dominiak byli łodzianami, razem rozpoczynali studia na UŁ w 1967 roku, a zatem kilka miesięcy przed wydarzeniami 1968 r., które wstrząsnęły ówczesnym życiem akademickim i artystycznym, a wraz z nimi podstawami gomułkowskiej „małej stabilizacji”.

Autorzy opracowania świetnie pokazują, w jaki sposób poezja wspomnianych autorów stawała się artystyczną konsekwencją sprzeciwu, a zarazem odpowiedzią młodej generacji twórców na ówczesną sytuację polityczno-społeczną; w jaki sposób świadczyła o wyborze etycznym – o imperatywie mówienia prawdy, demaskowania kłamstw komunistycznej nowomowy.

Spis treści

Bibliografia dzieł literackich / 5

Słowo wstępne / 7

Rozdział I
Pismo z drugiego obiegu.
O działalności i programie „Pulsu. Nieregularnego kwartalnika literackiego” / 11
1.1. Początki drugiego obiegu wydawniczego / 11
1.2. „Puls” – program pisma, jego twórcy i współpracownicy / 13
1.3. Polemiki i dyskusje na łamach „Pulsu” / 17
1.4. Poezja na łamach „Pulsu” / 19
1.5. Dystans, ironia, prześmiewczość / 23
1.6. Wewnątrzredakcyjne spory. Biblioteka „Pulsu” / 25
1.7. Represje i prześladowania / 26
1.8. Uwagi końcowe / 29

Rozdział II
„Pisarz zawsze powinien być przeciwko władzy”.
Biografia i twórczość Jacka Bierezina / 31
1.1. O Jacku Bierezinie garść wspomnień / 31
1.2. Rozmowa z Jackiem Bierezinem / 35
1.3. Interpretacje wybranych utworów / 38
1.3.1. Obywatelskie powinności a Poezja. Wiersz odświętny o codziennym milczeniu / 38
1.3.2. Liryka refleksyjna „W czasach niejednoznacznych wyborów”. Tyle rzeczy / 43

Rozdział III
Ortodoksyjny nowofalowiec.
Biografia i twórczość Witolda Sułkowskiego / 49
1.1. Kilka słów o pisarstwie / 49
1.2. Emigracyjna publicystyka Witolda Sułkowskiego / 51
1.3. Interpretacja wybranych utworów
1.3.1. Jak dotrzeć do drugiego człowieka? Szkoła zdobywców / 53

Rozdział IV
Artysta wszechstronny.
Biografia i twórczość Zdzisława Jaskuły / 57
1.1. Poeta, reżyser, publicysta / 57
1.2. Działalność poetycka i teatralna / 59
1.3. Felietonistyka / 60
1.4. Rozmowa ze Zdzisławem Jaskułą / 63
1.5. Interpretacje wybranych utworów / 69
Odwołany wieczór autorski w większym mieście / 69
1.5.1. Zbigniew Dominiak, Wieczór autorski o zmierzchu świata (fragment interpretacji) / 76

Rozdział V
Mówić inaczej.
Biografia i twórczość Zbigniewa Dominiaka / 85
1.1. O życiu i pisarstwie / 85
1.2. Rozmowa ze Zbigniewem Dominiakiem / 89
1.2.1. Droga do pisarstwa / 89
1.2.2. O wierszach z autorskiej perspektywy / 100
1.3. Interpretacje wybranych utworów
1.3.1. Pieczęć języka. Od okna – do okna (Entwicklungsroman) / 105

JÓZEF ŚRENIOWSKI
Tomasz Filipczak (7 luty 1954–7 luty 2019) / 117

Bibliografia przedmiotowa / 121

Noty o autorach / 125

Antologia / 127

Jacek Bierezin / 128
*** [Nie widziałem nigdy tego dnia…] / 129
Rzeczy małe / 129
Widok z wieży w Sydney / 130
San Esteban, Salamanca / 130
Wielomiesięczne kryzysy / 131
Tyle rzeczy / 132
Nowy Jork, trzynasty miesiąc roku, godzina dwudziesta piąta / 134
W czasach niespokojnego słońca / 137
Z Tobą bez Ciebie / 138
Motyw przewodni po czterdziestce / 140
Wiersz odświętny o codziennym milczeniu / 142
*** [W każdym razie na pewno żyjemy…] / 143

Witold Sułkowski / 144
Autoportret / 145
Kosmos / 145
Metafizyka / 146
Elegia na śmierć szafy / 146
Szkoła Zdobywców / 147
Nowe czasy idą / 147
Uroczystość / 148
Klęcząc pod murem / 148
Odejście / 150
Wieczność / 151

Zdzisław Jaskuła / 152
Maszyna do pisania / 153
Głosy / 154
Dalej / 154
Ona / 155
Scena / 156
Światowy Miesiąc Serca 1972 / 157
Zbieg okoliczności / 159
Paramnezja / 160
Poezja lingwistyczna / 161
Testament mój / 163

Zbigniew Dominiak / 164
Graficzna schizofrenia z marginesem / 165
Jawność snów / 166
Głos / 167
Entelechia / 168
Kruszynko którą kołyszę / 168
*** [Za ścianą uwiera człowiek…] / 169
Moja praska wiosna / 169
Chwila w celi Konrada, 25 czerwca 1996 / 170
Bourdelle w Nowogródku, 24 czerwca 1996 / 171
Nieudaną walkę o sławę prowadzą poeci / 173
Hölderlin / 173
Motyl / 174
Oglądając fotografię zrobioną w Rodrysinie / 175
Od okna – do okna (Entwicklungsroman) / 176

Od wydawcy / 180

Streszczenie / 181

Summary / 182