Archiwistyka cyfrowa. Długoterminowa ochrona dziedzictwa nauki i kultury
Aneta Januszko-Szakiel
Stron: 240
Dział: archiwistyka
ISBN: 9788365741028
|
|
---|---|
Wbrew popularnym przekonaniom o doskonałości i niezawodności nowoczesnej technologii cyfrowej, nie zapewnia ona trwałości zapisu danych, informacji i wiedzy. Coraz poważniejsze staje się zatem zagrożenie utratą znacznych zasobów nauki i kultury, których cyfrowy zapis nie jest poddawany odpowiednim zabiegom archiwizacyjnym. Świadomość tego poważnego problemu nie jest jeszcze powszechna, ale dyskusje o jego rozwiązaniach wśród specjalistów toczą się już od dłuższego czasu, a w wielu krajach już wypracowano i na szeroką skalę wdrożono skuteczne metody trwałej ochrony cyfrowych zasobów, określanej mianem archiwizacji cyfrowej. Jednak w Polsce kwestie te ciągle nie zostały systemowo i efektywnie rozwiązane, a im większe stają się cyfrowe zasoby nauki i kultury, tym bardziej niepokoi brak takich rozwiązań. (…)
Książka Anety Januszko-Szakiel dotyczy więc zagadnienia złożonego i wielkiej wagi, które wymaga pilnych rozstrzygnięć w skali zarówno ogólnokrajowej, jak i na szczeblach lokalnych. Szczególnie cenne jest to, że Autorka podjęła w tej książce udaną próbę całościowego spojrzenia na problematykę archiwistyki cyfrowej, obejmując nim zarówno dostępne metody, narzędzia techniczne, modele organizacyjne i uwarunkowania prawne, jak i rozpoznane w innych krajach skuteczne praktyki i modele działań, obecną sytuację w Polsce oraz własną propozycję dostosowanych do niej rozwiązań.
Dodać też warto, że Autorka należy do wąskiego grona uznanych polskich specjalistów w dziedzinie archiwizacji cyfrowej, co znajduje odzwierciedlenie w wysokim poziomie merytorycznym przedstawionych w książce analiz i rekomendacji. (…) Będzie to ważna, aktualna i bardzo potrzebna lektura dla bibliotekarzy, archiwistów i muzealników oraz wszystkich tych, którzy zajmują się tworzeniem i zarządzaniem kolekcjami cyfrowymi.
(Z recenzji prof. dr hab. Barbary Sosińskiej-Kalaty)
Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1. Długoterminowa archiwizacja zasobów cyfrowych – definicje, teorie,
normy, projekty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.1. Publikowanie elektroniczne i digitalizacja jako procesy powstawania
dokumentów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.2. Długoterminowa archiwizacja zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
1.3. Dokumenty cyfrowe – typologia i charakterystyka w kontekście
archiwizacji długoterminowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.3.1. Dokumenty/publikacje cyfrowe przenośne, hybrydowe i sieciowe . . 28
1.3.2. Publikacje profesjonalnych wydawców oraz małych,
efemerycznych firm wydawniczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.3.3. Dokumenty cyfrowe digitalne i zdigitalizowane . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.4. Archiwum cyfrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.4.1. Rozróżnienie pojęć: biblioteka cyfrowa, archiwum cyfrowe,
repozytorium cyfrowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
1.4.2. Archiwa cyfrowe – typologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
1.4.3. Open Archival Information System (OAIS) – standard w zakresie
archiwizacji zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
1.4.4. Przykładowe wdrożenia systemów depozytowych
dla dokumentów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
1.4.5. Wiarygodność archiwów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
1.4.6. Audyt wiarygodnych archiwów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
2. Techniczne, prawne i ekonomiczne zagadnienia długoterminowej
archiwizacji zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
2.1. Techniczne zagadnienia trwałej ochrony zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . 83
2.1.1. Trwałość nośników danych cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2.1.2. Odświeżanie nośnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
2.1.3. Komputerowe muzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
2.1.4. Zmiana generacji nośnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91
2.1.5. Repozytoria danych cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
2.1.6. Migracja jako metoda długoterminowej archiwizacji danych
cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
2.1.7. Emulacja jako metoda długoterminowej archiwizacji
dokumentów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
2.1.8. Formaty zapisu dokumentów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
2.1.9. Metadane dokumentów cyfrowych i formaty ich zapisu . . . . . . . . . 108
2.1.10. Trwałe identyfikowanie dokumentów w archiwach cyfrowych . . . . 111
2.2. Ekonomiczne zagadnienia trwałej ochrony zasobów cyfrowych . . . . . . . . . 120
2.3. Prawne zagadnienia trwałej ochrony zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . 125
2.3.1. Ustawy o bibliotekach, o obowiązkowych egzemplarzach
bibliotecznych, o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach
a długoterminowa archiwizacja zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . 125
2.3.2. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
a długoterminowa archiwizacja zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . 128
2.3.3. Ustawa o ochronie baz danych a długoterminowa archiwizacja
zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
2.3.4. Preservation Policy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
3. Organizacyjne zagadnienia długoterminowej archiwizacji zasobów
cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
3.1. Budowanie świadomości i inicjowanie prac badawczych dotyczących
trwałej ochrony zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
3.2. Instytucje i organizacje zaangażowane w rozwój długoterminowej
archiwizacji zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
3.3. Wybrane projekty z zakresu trwałej ochrony zasobów cyfrowych . . . . . . . . 142
3.4. Przygotowania do zadań długoterminowej archiwizacji zasobów
cyfrowych w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
3.4.1. Prace badawcze poświęcone trwałej ochronie polskich zasobów
cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
3.4.2. Rola twórców zasobów cyfrowych w procesie długoterminowej
archiwizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
3.5. Rola kompetencji w realizacji zadań trwałej ochrony zasobów cyfrowych 173
3.6. Zagadnienia oceny i selekcji w procesie długoterminowej archiwizacji
zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
3.7. Polskie wybrane inicjatywy na rzecz trwałej ochrony polskiego
dziedzictwa cyfrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
3.7.1. Aktywność Rządu RP w obszarze trwałej ochrony polskiego
zasobu cyfrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
3.7.2. Aktywność Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych
w obszarze trwałej ochrony polskiego zasobu cyfrowego . . . . . . . . . . 190
3.7.3. Aktywność Biblioteki Narodowej w obszarze trwałej ochrony
polskiego zasobu cyfrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
3.7.4. Aktywność Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-
Sieciowego w obszarze trwałej ochrony polskiego zasobu
cyfrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
3.8. Koncepcja programu ochrony polskich zasobów cyfrowych . . . . . . . . . . . . 195
3.8.1. Przyjęcie roli koordynatora działań archiwizacyjnych w Polsce . . . . 197
3.8.2. Organizacja pracy w zakresie trwałej ochrony polskich zasobów
cyfrowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
3.8.3. Planowanie szczegółowych zadań Ogólnopolskiej Grupy
Roboczej ds. trwałej ochrony polskich zasobów cyfrowych . . . . . . . . 203
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Aneta Januszko-Szakiel
STOWARZYSZENIE BIBLIOTEKARZY POLSKICH, 2017
Dział: archiwistyka
Stron: 240
ISBN: 9788365741028