Struktury metodologiczne w nauce. Słowa klucze filozofii nauki

SPIS TREŚCI

Przedmowa

Wprowadzenie

1
Filozofia nauki
1. Charakterystyka filozofii nauki z uwzględnieniem dydaktyki
1.1. Doniosłość filozofii nauki
1.2. Aspekty filozofii nauki
2. Naczelne pojęcia filozofii nauki
2.1. Cele nauki
2.2. Ograniczenia i granice nauki
2.3. Kategoria odkrycia
2.4. Wyjaśnianie
2.4.1. Przedmiot wyjaśniania
2.4.2. Charakterystyka pojęcia wyjaśniania
3. Grupy kategorii filozofii nauki
3.1. Objaśnienia podstawowych pojęć
3.1.1. Spór realizmu z instrumentalizmem
3.1.2. Struktury ponadteoretyczne
3.1.3. Pojęcie postępu
3.1.4. Pojęcia modelu i hipotezy
3.2. Doświadczenie jako test empiryczny
3.3. Eksperyment jako test empiryczny
3.3.1. Prognoza testowa
3.3.2. Filozofi czne problemy testowania
3.4. Społeczno-kulturowe implikacje nauki
3.5. Sposoby grupowania kategorii

2
Teoria
1. Teoria autonomiczną jednostką analiz metodologicznych
2. Struktura teorii problemem badawczym filozofii nauki
3. Tradycyjne ujęcie teorii empirycznych
4. Deskryptywne ujęcie teorii
4.1. Szersze i węższe pojęcie teorii
4.2. Warunki dysponowania teorią
4.3. Dysponowanie teorią a jej określenie
4.4. Komponenty prezentowania teorii
4.5. Uwagi do propozycji Achinsteina
4.6. Ujęcie Brombergera
5. Suppego semantyczna koncepcja teorii
5.1. Semantyczna koncepcja teorii w kontekście filozofii nauki
5.2. Ujęcie semantyczne a badania formalne i pozaformalne
5.2.1. Abstrakcyjna struktura teorii
5.2.2. Rodzaje teorii
5.2.3. Fizykalna interpretacja teorii
5.2.4. Stosowanie teorii
5.3. Tendencje przyszłych badań
5.3.1. Indywidualizacja teorii
5.3.2. Związki między teorią, obserwacją i wiedzą
5.3.3. Przydatność badań problematyki teorii
5.4. Wersja strukturalistyczna
5.4.1. Przedstawiciele i nazwy
5.4.2. Prezentacja koncepcji
5.4.3. Poznawcze walory teorii
6. Konwencjonalistyczne ujęcie teorii
6.1. Główni przedstawiciele
6.1. Postacie metafory siatki-wiedzy
6.2. Konstrukcja i wybór teorii na podstawie racji epistemicznych
6.3. Realizm a instrumentalizm
7. Stanowisko tradycyjne po fazie krytyki
7.1. Koncepcja B. Mundy'ego (1987)
7.2. Stanowisko Mundy'ego w roku 1988; teoria powinowactwa
7.2.1. Aparat pojęciowy logiki w naukach przyrodniczych
7.2.2. Ideał precyzji w relacji do TC
7.3. Stanowisko Mundy'ego z roku 1990

3
Kategoria wyjaśniania
1. Uwagi wstępne
2. Modele wyjaśniania
3. Paradygmaty wyjaśniania
3.1. Paradygmat uogólnionego prawa
3.2. Paradygmat wyjaśniania zdeterminowany przez reguły
3.3. Paradygmat neorealistyczny
4. Kontrowersyjne zagadnienia teorii wyjaśniania
5. Analiza kontrowersyjnych kwestii; pragmatyka wyjaśniania
6. Salmona teoria wyjaśniania naukowego
7. Achinsteina koncepcja wyjaśniania

4
Związki teorii z obserwacją

5
Stałe deskryptywne w słowniku języka nauki
1. Problem terminów teoretycznych w nauce
2. Pojęcia teoretyczne i obserwacyjne

6
Kategoria przyczynowości
1. Objaśnienia wstępne
2. Ujęcie Hume'a
3. Ujęcie nomologiczne
4. Teorie aktywnościowe (manipulatywne)
5. Koncepcja warunków
6. Koncepcja kontrfaktyczności
7. Ujęcie probabilistyczne

7
Kategoria modalności
1. Mapa logik Nicolasa Reschera
2. Funkcje modalności w filozofii nauki

8
Kategoria rewolucji naukowej
1. Typy rewolucji naukowych
1.1. Rewolucje większej i mniejszej rangi; fazy rewolucji; rozumienie P i R
1.2 Stadia rozwoju dziedziny naukowej
1.3. Miejsce niewspółmierności
1.4. Rewolucje wielkiej skali a schemat Kuhna
1.5. Ogólniejsze od Kuhnowskich grupy rewolucji
1.6. Tworzenie paradygmatów w fi zyce. Zastosowanie idei Kuhna do opisu rozwoju fizyki
1.7. Schematy struktur rewolucji naukowych. Schemat rozwoju fizyki
1.8. Związki logiczne między paradygmatami. Niewspółmierność
1.9. Trzecia rewolucja w fi zyce współczesnej
1.10. Charakterystyka nowej rewolucji
2. Eksplikacje rewolucji naukowych
2.1. Okresy przekształceń rewolucyjnych
2.2. Związek RN z informacją naukową i postępem nauki
2.3. Charakter prospektywny

9
Kategorie redukcji i redukcjonizmu
1. Tradycyjny model redukcji
1.1. Cechy modelu redukcji
1.2. Racje krytyki redukcjonizmu
1.3. Dziedziny występowania redukcji
2. Dyskusja kontrowersyjnych zagadnień
2.1. Opozycja między strukturą a funkcją
2.2. Redukcja sukcesjonalna i wyjaśniająca
2.3. Przeciwstawianie "w zasadzie" i "w praktyce"
2.4. Kwestionowanie dychotomii kontekstów Reichenbacha
2.5. Uwagi o naukowej zmianie teorii
2.6. Doniosłe badawczo kwestie redukcji
3. Redukcja w fizyce
3.1. Przypadek graniczny
3.2. Warunki eliminujące trywialność wyprowadzalności
4. Rozumienie i typy redukcji; redukcjonizm
4.1. Typy redukcji
4.2. Postacie redukcjonizmu
4.2.1. Rodzaje redukcji jednorodnej
4.2.2. Pierwsze prawo Keplera
4.2.3. Uwagi ogólne

10
Kategoria jedności nauki
1. Związki między dyscyplinami naukowymi
1.1. Uwagi wstępne
1.2. Kartezjusza mathesis universalis jako jedność metodologiczna nauki
1.3. Leibniza scientia generalia racjonalistycznym modelem nauki
1.4. Jedność nauki w Kole Wiedeńskim (Neurath)
1.5. Model względności i jego konsekwencje. Epistemiczny charakter zmiany naukowej
1.6. Zmiana i selekcja idei elementem zmiany dyscyplin
1.7. Ewolucja dyscyplin a postęp. Idea ewolucji kategorią kulturową
2. Naukowa praktyka a brak jedności nauki
2.1. Trzy pojęcia jedności nauki
2.2. Typy możliwych twierdzeń
2.3. Sukces celem badań naukowych
2.4. Normatywność celów nauki

Bibliografia

Indeks nazwisk