Tabu językowe w ludowych pieśniach ukraińskich

Książka Jadwigi Stępnik-Szeptyńskiej jest pierwszym opracowaniem zagadnienia tabu językowego w folklorze ukraińskim. Na razie
brak analogicznej rozprawy na gruncie polskim. W tym sensie jest nowatorska i być może przeciera szlaki dla kolejnych badaczy. Praca jest bardzo bogata materiałowo. Każdy pieśniowy cytat został wnikliwie zanalizowany i zaliczony do odpowiedniej grupy. Tematyka pracy sprawia, że powinna ona zainteresować nie tylko językoznawców – rutenistów, ale też innych slawistów, a także etnolingwistów, folklorystów i etnologów.

fragment recenzji, prof. dr hab. Anna Tyrpa
(Instytut Języka Polskiego PAN)

Spis treści

Od autora

Uwagi wstępne
1. Pojęcia
1.1. Tabu
1.2. Eufemizm
1.3. Wulgaryzm
2. Materiał i źródła
2.1. Pieśni obrzędowe
2.2. Pieśni obsceniczne
2.3. Zbiory pieśni – wykorzystane materiały
2.3.1. Zbiory pieśni obrzędowych rodzinnych
2.3.2. Zbiory pieśni obscenicznych
3. Stan badań
4. Metoda i cel pracy
4.1. Kontekst w badaniach tabu językowego w folklorze
4.2. Metoda rozpoznawania eufemizmów
4.3. Wyraz tabu
4.4. Prezentacja materiału
5. Folklor
6. Obrzędowy kontekst funkcjonowania pieśni weselnych i lamentów pogrzebowych
6.1. Obrzęd wesela
6.2. Obrzęd pogrzebu

Tabu w pieśniach weselnych i obscenicznych
1. Płciowość człowieka
1.1. Narządy płciowe męskie
1.1.1. Nazwy wulgarne i obsceniczne
1.1.2. Grupy tematyczne
1.2. Narządy płciowe żeńskie
1.2.1. Piersi
1.2.2. Wulgarne i obsceniczne nazwy genitaliów
1.2.3. Grupy tematyczne
1.3. Dziewictwo
1.3.1. Wyrażenia wulgarne i obsceniczne
1.3.2. Wyrażenia wartościujące
1.3.3. Grupy tematyczne
1.4. Współżycie seksualne
1.4.1. Wyrażenia wulgarne i obsceniczne
1.4.2. Grupy tematyczne
1.4.3. Wyrażenia z czasownikiem дати/давати
1.5. Ciąża
2. Wydalanie
2.1. Czynność wydalania
2.1.1. Wydalanie moczu
2.1.2. Wydalanie kału
2.1.3. Puszczanie gazów
2.2. Efekty wydalania
2.3. Części ciała służące do wydalania

Tabu w lamentach pogrzebowych
1. Śmierć
1.1. Wyrażenia z leksemem смерть
1.2. Wyrażenia z leksemem земля
1.3. Wyrażenia odwołujące się do elementów obrzędu pogrzebowego
1.4. Wyrażenia z czasownikami ruchu
1.5. Wyrażenia oznaczające utratę kontaktu
1.6. Określenia wyrażające wiarę w życie po śmierci i Boga
1.7. Fizyczne oznaki śmierci
1.8. Śmierć jak zaślubiny/wesele
1.9. Wyrażenia implikujące znaczenie ‘zniszczyć coś, zakończyć jakiś proces’
1.10. Wyrażenia z leksemem голова
2. Pogrzeb
3. Cmentarz, grób, trumna

Sposoby wyrażania treści tabuizowanych w ukraińskich pieśniach ludowych
1. Łamanie tabu wyrazowego
1.1. Wulgaryzmy, obscenizmy
1.2. Eufemizmy wulgarne
1.3. Personifikacja narządów płciowych
1.4. Inne formy łamania tabu
2. Eufemizacja
2.1. Środki formalne
2.1.1. Środki słowotwórcze
2.1.2. Środki leksykalne
2.1.3. Środki kompozycyjne
2.2. Środki semantyczne
2.2.1. Metafora
2.2.2. Metonimia
2.2.3. Symbol
2.2.4. Peryfraza
2.2.5. Konstrukcje wykorzystujące aluzję
2.2.6. Ironia

Zakończenie
Bibliografia
Wykaz skrótów
Language Taboo in Ukrainian Folk Songs. Summary

Indeks leksemów i wyrażeń użytych w pieśniach