Kresy. Biografia krainy, której nie ma

Książka Kate Brown to fascynująca opowieść na temat losów regionu, który jest bardzo ważny dla zrozumienia polskiej historii, ale nie znalazł należytego miejsca w naszej historiografii. Niniejsza publikacja dotyczy rzeczywistości nie tylko Kresów znanych z opracowań na temat okresu międzywojennego, lecz także obszarów niegdyś należących do Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a później – w wyniku wojny polsko-bolszewickiej – włączonych do Związku Sowieckiego. Autorka przez analizę pewnej mikrorzeczywistości mówi również o powszechnych procesach, które zmieniły oblicze Europy i świata w XX wieku: tworzeniu „etnicznie czystych” państw narodowych, dyskryminacji mniejszości narodowych, a także dążeniu do klasyfikacji ludzi według ściśle określonych kategorii narodowych.


Kresy – biografia krainy, której nie ma to studium poświęcone zagadnieniom ważnym w poznawaniu zjawisk etniczności, teorii narodu, polityki narodowościowej, historii Związku Sowieckiego i historii kultury polskiej na Wschodzie. Autorka bada okoliczności, przebieg i konsekwencje eksperymentów politycznych prowadzonych w ZSRR celem implementacji ideologii komunistycznej i wytworzenia nowej tożsamości sowieckiej.
 

Przez stronice monografii Kate Brown przetacza się korowód barwnych postaci: chłopów pielgrzymujących do cudownych źródeł, rozśpiewanych chasydów i medytujących protestantów. Zjawiska i wydarzenia opisane w książce są często osadzone wokół konkretnych aktorów wydarzeń, ich opowieści, pamiętników oraz sprawozdań, w których w całej okazałości pojawia się dramat nie tylko ofiar, lecz także sprawców. Wszystko to skłania do zadumy nad skomplikowaną, nigdy czarno-białą rzeczywistością historyczno-społeczną. Nie popadając w nostalgię, autorka uczy wrażliwości na odmienność i obcość, a tym samym przełamuje stereotypy.
 

Kate Brown jest profesorem historii na Uniwersytecie Maryland, Baltimore Coumty, USA