Żywot św. Geralda z Aurillac

 Żywot św. Geralda, po raz pierwszy oddawany do rąk czytelników w polskim przekładzie, jest okazją do poruszenia wielu problemów monastycyzmu zachodniego X w. Przede wszystkim jest on związany nierozerwalnie z miejscem, które wywarło wielki wpływ na pierwsze wieki nowego tysiąclecia, a mianowicie klasztorem, a potem kongregacją w Cluny.

Nazwa ta z czasem stała się też określeniem zespołu pewnych idei. Klasztor ufundowany w 909 bądź 910 r. przez Wilhelma Pobożnego, wytwór mentalności X w. i walki o niezależność ruchu monastycznego, będzie odtąd wyznaczał przez długi czas ideały dla wielu opatów i mnichów pragnących odnowy życia mniszego w duchu powrotu do doskonałej realizacji Reguły św. Benedykta. Stanie się też symbolem walki kleru zakonnego o niezależność od władzy świeckiej i biskupiej...

Gerald, syn hrabiego Limoges, Poitiers i Bourges, urodzony w Aurillac, należał do wybitnego rodu arystokratycznego południowej Francji. Hagiograf nie wspomina o dacie jego narodzin, informując tylko, gdzie się urodził. Dopiero Ademar z Chabannes w Commemoratio abbatum Lemovicensium basilice sancti Marcialis (ok. 1030 r.) pisze, że święty przyszedł na świat w pięćdziesiątym roku rządów opata Abbona w Saint-Martial w Limoges, a więc w 855 lub 856 r. Ademar czyni również aluzję do ufundowanego wówczas opactwa w Beaulieu, co miało miejsce pomiędzy 856 a 858 r., więc najbardziej prawdopodobną datą narodzin przyszłego świętego jest rok 856.

Według żywotopisarza, a zgodnie z klasyczną zasadą hagiograficzną, Gerald miał wybitnych przodków. Odon wymienia świętych: Cezarego, biskupa Arles (470/471–542) i Irydiusza (zm. 591), opata Attane. Zdania badaczy na temat prawdziwości owej genealogii są podzielone. Zarówno św. Cezary, jak i św. Irydiusz stają się w epoce karolińskiej patronami Galii i symbolizują walkę o czystość dogmatów wiary chrześcijańskiej. Z samego świętego czyni spadkobiercę zaszczytnej tradycji galijskiego monastycyzmu. Święty Odon, podkreślając, że wśród przodków Geralda znaleźli się nie tylko wybitni duchowni, ale i osoby związane z dworem, daje do zrozumienia, że jego bohater posiadał predyspozycje do tego, aby również odegrać ważną rolę w historii.

Według hagiografa również rodzice Geralda wyróżniali się spośród innych osób wyjątkową pobożnością i praktykowaniem chrześcijańskich cnót, mieli odznaczać się szlachetnością nie tylko z racji pochodzenia, lecz przede wszystkim obyczajów. Chrześcijańską moralność traktowali zaś jako swoiste dziedzictwo kulturowe. Jest to jeden z bardziej popularnych toposów wczesnośredniowiecznej hagiografii – nobilis genere, nobilior sanctitate. Szczególnie uwypuklony jest on w jednym z żywotów Emmerama z Ratyzbony, powstałym w X w.

Więcej miejsca autor poświęcił ojcu świętego, także Geraldowi. Miał on wieść niezwykle cnotliwe życie, poświęcając noce modlitwie. Miał być ponadto niezwykle uczciwy, przezorny i mądry, w związku z czym inni zasięgali u niego rady. Opisy jego niezwykle pobożnego życia są niejako zapowiedzią postaw głównego bohatera Żywotu. Gerald-senior przyjął taki modus vivendi, który do doskonałości doprowadzi jego syn... / Magdalena Brzozowska /