Zwierzęta średniowiecznego i nowożytnego Poznania oraz okolic. Podstawy archeologiczne

Książka jest trzecim tomem serii monografii naukowych, dotyczących ekologii historycznej obszaru obecnego miasta Poznania i jego okolic. Przedstawia efekty studiów nad fauną historycznego Poznania.  Przedstawiono je w kilku rozdziałach, które są odzwierciedleniem przeprowadzonych przez autora czynności opisowych, analitycznych i syntetycznych. 

W pierwszym zestawiono krótkie informacje na temat stanu badań archeozoologicznych w Polsce, Wielkopolsce i samym Poznaniu. W drugiej jego części omówiono kwestie metodologiczne dotyczące źródeł natury poznawczej subfosylnych zbiorów kostnych (źródeł archeozoologicznych) oraz podstawy metodyczne zastosowane na tych zbadanych w Poznaniu.

W rozdziale drugim zawarto dokładny opis danych faunistycznych z poszczególnych stanowisk, uwzględniając ich kontekst chronologiczny. Zwrócono też uwagę na obecność depozytów szkieletowych oraz egzemplarzy o znamionach obróbki rzemieślniczej. Szczegółowe dane zamieszczono w tabelach, których ilustracją graficzną stały się wykresy. Przedstawiono na nich relacje poszczególnych grup kręgowców, tj. ssaków, ptaków i ryb, ze względu na wskaźnik procentowy ich szczątków. Oddzielnie zilustrowano trendy czasowe zachodzące w grupie ssaków domowych konsumpcyjnych. W kolejnej części rozdziału zawarto analizę wieku osobniczego, opartą na tzw. wieku zębowym. Uzyskane informacje umożliwiają konstruowanie wiedzy dotyczącej kierunków przyżyciowego i poubojowego użytkowania zwierząt, które składają się na uzyskiwanie dwóch podstawowych kategorii surowców: służących do wytwarzania przedmiotów użytkowych, odzieży i różnego rodzaju substancji na bazie tłuszczów oraz spożywczych, z których produkowano żywność. Ostatnim składnikiem w prezentacji informacji archeozoologicznych były dane osteometryczne i ich analizy, a także charakterystyka wysokości w kłębie.

W rozdziale trzecim, w jego pierwszej części, porównano paleofaunę Poznania i okolic z obecnym stanem gatunków wolno żyjących. Przedstawiono też refleksje dotyczące historii poszczególnych gatunków w wymienionej strefie na tle ziem polskich, a niekiedy Europy. W kolejnej jego części zawarto rozważania na temat środowiska przyrodniczego Poznania i okolic, a w przypadku niektórych kręgowców, jeśli zestaw informacji był wystarczający, wskazano zasadnicze etapy zmian w ich strukturze. W tym samym rozdziale ujęto też problem obecności poszczególnych gatunków w dwóch zasadniczych strefach socjotopograficznych miasta, a mianowicie Ostrowa Tumskiego oraz Starego Miasta, uwzględniając także Śródkę i Chwaliszewo. Zagadnienie to rozpatrywano w trzyetapowej sekwencji chronologicznej, tj. wczesnym średniowieczu, późnym średniowieczu oraz czasach nowożytnych.

W rozdziale czwartym omówiono znaczenie gospodarcze fauny jako źródła pożywienia i surowców pochodzenia zwierzęcego. Krótko odniesiono się do technik rzeźniczych stosowanych we wczesnym średniowieczu i w mieście lokacyjnym.

Próbę uchwycenia zmienności w przemianach morfologicznych („rasowych”) ssaków domowych podjęto w rozdziale piątym.

Monografię zamknięto podsumowaniem, w którym skomentowano najważniejsze, zdaniem autora, ustalenia dokonane dzięki badaniom archeozoologicznym przeprowadzonym w Poznaniu.

Spis treści

Od autora

Rozdział 1: Wstęp

Rozdział 2: Dane archeozoologiczne w kontekście przestrzennym i chronologicznym Poznania i okolic

2.1. Ostrów Tumski i Śródka

2.2. Stare Miasto

2.3. Nowe Miasto, Wilda i Malta

2.4. Stanowiska w pobliżu Poznania

2.5. Wiek osobniczy ssaków domowych

2.6. Dane osteometryczne oraz wielkość ssaków domowych

Rozdział 3: Fauna Poznania i jego okolic w przestrzeni i czasie

Rozdział 4: Fauna jako źródło pożywienia i surowców w średniowieczu oraz czasach nowożytnych

Rozdział 5: Formy i „rasy” ssaków domowych

Rozdział 6: Podsumowanie

Literatura

Aneks