Guziki herbowe. Zamki i pałace czyli guziki liberyjne z herbami szlacheckimi oraz zamki, pałace, dwory na dawnych pocztówkach

Nakładem "Wydawnictwa Uran" ukazała się książka "Guzikiherbowe, zamki i pałace" opracowana w formie katalogu przez ZbigniewaZajchowskiego z Elbląga, adresowana do wszystkich osób interesującychsię historią Polski, heraldyką, szczególnie do kolekcjonerów.Może w niewielkim stopniu przyczynić się do ratowania od zapomnienianiewielkiego wycinka naszej historii materialnej.Guziki są niewielkim elementem ubioru, za którymi nierzadko kryje sięwielka historia. Bywa, że są traktowane z pewnym lekceważeniem jakocoś mało istotnego, jednak po bliższym poznaniu, możemy inaczejspojrzeć i nabrać do nich szacunku.Podczas 1 wojny światowej na wielu frontach tworzyło się WojskoPolskie dające początek odradzającej się Polski. Zarówno LegionyPolskie w Galicji, Korpusy Wschodnie w Rosji, Armia Hallera we Francjiczy oddziały ochotników w Ameryce miały mundury z guzikami, na którychbył polski orzeł, nasze godło państwowe. Guziki te były ważnymelementem munduru, były zapowiedzią niepodległej Polski, określałytożsamość żołnierzy.Wydana książka dotyczy guzików herbowych z liberii noszonych przezreprezentacyjną służbę na dworach magnackich i w domach szlacheckich,modnych przez cały XIX i 1 ćw. XX wieku.Pomimo że opracowanie jest kontynuacją tomów 1 i 2, może służyćCzytelnikom jako odrębna, niezależna pozycja.Książka przedstawia guziki z herbami rodzin posiadających majątki naterenie dawnej Rzeczypospolitej i w granicach dzisiejszej Polski.Uzupełnieniem są archiwalne ilustracje (głównie pocztówki) z zamkami,pałacami lub dworami, z których mogą pochodzić prezentowane guziki.Opracowanie jest wynikiem pionierskiej, niemal detektywistycznejpracy. Pierwszym etapem było rozpoznanie herbów, następnie ustaleniemajątków będących w posiadaniu rodzin posługujących się tymi herbami.Przedstawienie dwóch herbów małżeńskich ułatwiało identyfikację osób iumiejscowienie dóbr, skąd guziki pochodzą. Część materiału pozostajejednak w sferze zagadek.Guziki i pocztówki zostały udostępnione z prywatnych kolekcji. Wiele znich pochodzi z terenu dawnych Kresów m.in. z Wołynia, Podola, czyInflant i te w większości zawdzięczamy białoruskim Kolekcjonerom.Całość zamyka rozdział będący pracą zbiorową, z opisami sygnatur naodwrocie guzików, występujących w całości tj. w trzech tomach.Sygnatury dotyczą producentów oraz zamawiających firm krawieckich.Informacje m.in. z ksiąg adresowych w przybliżeniu ułatwiają datowanieguzików. 

Pozdrawiam Marzenna Bracka-Kondracka

 

Na okładce został pokazany pałac w Wojtkuszkach k. Wiłkomierza na Litwie, siedziba hr. Kossakowskich. Więcej jest na s. 137. 1. Pocztówka na s. 26 przedstawia pałac w Rudkach, a dokładniej w Beńkowej Wiszni między Lwowem a Samborem, wzniesiony dla Aleksandra Fredry. 2. Na s. 30 jest pokazana fotografia z czasów 1 wojny światowej z klasycystycznym pałacem hr. Chodkiewiczów w Młynowie na Wołyniu. Pałac dzisiaj nie istnieje. 3. Pocztówka poniżej guzika z herbami hr. Hutten-Czapskiego i hr. Thun und Hohenstein na s. 45 przedstawia pałac w Stańkowie na Białorusi wzniesiony dla Emeryka hr. Hutten-Czapskiego, znanego numizmatyka, kolekcjonera, twórcy jednego ze znanych krakowskich muzeów. 4. Strusów nad Seretem na południe od Tarnopola należał do wielu znanych rodów: Potockich, Lanckorońskich, Baworowskich, Gołuchowskich. Na s. 38 mamy pocztówkę z krótką korespondencją hr. Józefa Gołuchowskiego. Jego córka wyszła za Piotra hr. Dunin-Borkowskiego ostatniego właściciela majątku, który w latach międzywojennych był wojewodą lwowskim. 5. Pałac w Barzynie w d. pow. pasłęckim został pokazany na s. 165. Dzisiaj jest ruiną. Ostatnimi właścicielami przed 1945 r. byli hr. v. Groeben. 6. Najstarsza pocztówka w opracowaniu wysłana w 1888 r. przedstawiająca ruiny zamku Grodziec posadowionego na szczycie góry wulkanicznej, jest na s. 158. 

7. Na północny wschód od Wrocławia w miejscowości Szczodre (po 1945 r.) stał rozległy neogotycki pałac o zróżnicowanej bryle, należący do królów Saksonii. Był określany śląskim Windsorem. Na s. 192 przedstawia go pocztówka typu "vorlaufer" z 1894 r.