Nauczanie języka polskiego jako obcego w perspektywie refleksyjnej i kulturowej

 Kultura i kultury przykuwają uwagę wielu osób, nie tylko profesjonalnie zajmujących się naukową refleksją nad nimi, lecz także tych, które na co dzień spotykają się z różnorodnością. Kiedy dochodzi do spotkań z Innym/Inną bądź Obcym/Obcą, gdy zaczynają się rozmowy czy obserwacje (szerzej: interakcje) w kontakcie osobistym, ale i zapośredniczonym – np. poprzez film, książkę, media – odbywają się swoiste spotkania z odmiennością i różnorodnością. Powstają pytania, na które odpowiedzi można szukać, korzystając z dokonań wielu dyscyplin naukowych. Refleksja nad kulturą i kulturami – zarówno ogólna, jak i szczegółowa – sprawia, że to, co do tej pory mogło wydawać się jedyne słuszne, niejako przyrodzone, wyjątkowe i naturalne, w spotkaniu z Innym/Obcym bądź Inną/Obcą traci swą oczywistość, niepodważalność i jednoznaczność. Co warte podkreślenia, by spotkać Innego/Inną czy Obcego/Obcą, nie trzeba udawać się w daleką podróż (notabene, czy są jeszcze takie?), nie trzeba przeprowadzać długich badań terenowych z dala od domu, bowiem tą przestrzenią do eksploracji mogą stać się przestrzenie rozumiane metaforycznie, w których bywamy codziennie, które znamy i które tylko z pozoru są oczywiste. Taką przestrzenią refleksji nad kulturami może też stać się nauczanie i uczenie się języków obcych . Warto przy tym pamiętać, że kultura jako przedmiot dogłębnej analizy z wykorzystaniem narzędzi np. socjologicznych czy antropologicznych jest wciąż często terra incognita.

Nie bez znaczenia pozostaje kontekst powstania poniższej pracy. Europa – jako przestrzeń geograficzna, projekt instytucjonalny w obrębie zarówno wspólnoty, jak i państw narodowych – to miejsce kontaktów i spotkań osób z różnorodnymi biografami językowo-kulturowymi, pochodzącymi z wielu społeczności, z wielu krajów – nie tylko europejskich, lecz także posługujących się różnymi językami, np. tureckim, arabskim, perskim, hindi, wietnamskim. W efekcie migracji dochodzi do kontaktów pomiędzy osobami reprezentującymi różne światopoglądy, religie, wyznania oraz style życia – w tym np. sposoby uczenia się. Widoczne są nadto również procesy potocznie nazywane „globalnymi” czy „globalizacją”.

Celem poniższej książki, która powstała na bazie doktoratu, jest refleksja nad rolą kultury i kultur w nauczaniu oraz uczeniu się 3 JO. Pragnę wziąć udział w refleksyjnej dyskusji nad procesem glottodydaktycznym i jego uwarunkowaniami, tzn. wpływem decyzji, opinii, wyborów, preferencji, stereotypów, a także niesformułowanych postaw i wierzeń, wartości oraz wiedzy ukrytej.

Cel pracy jest realizowany poprzez krytyczny opis osiągnięć związanych z N/U w zakresie kultury sensu largo (interdyscyplinarne ujęcia kultury, międzykulturowość i transkulturowość) w odniesieniu do JO – w tym języka polskiego jako obcego. Główną perspektywą badawczą stała się refleksyjność. Całości dopełnia opracowanie sześciu wybranych wywiadów, które przeprowadziłam w ramach badań jakościowych; przy czym to właśnie one umożliwiły mi ukazanie przydatności badań jakościowych oraz podejścia interpretatywnego, a zarazem wyjaśniającego w praktyce osób nauczających.